راهنمای قبل از آزمایش و تصویربرداری
گاستروآنتريت يا عفونت دستگاه معدی – رودهای
گاستروآنتريت يا عفونت دستگاه معدی – رودهای عبارت است از آزردگی و عفونت لوله گوارشی كه غالباً میتواند باعث به هم خوردن ناگهانی و گاهی شديد وضعيت گوارشی شود. گاستروآنتريت در تمام سنين روي میدهد، اما در كودكان كم سن و سال (۵-۱ سالگی) و افراد بالای ۶۰ سال شديدتر است. گاستروآنتريت التهاب معده و روده كوچک با كرامپ شكمی، اسهال، استفراغ و تب است.
علت عفونت دستگاه معدی – رودهای
- انواع مختلفی از ويروسها، باكتریها يا انگلها كه غذا يا آب را آلوده میكنند؛ شايعترين علت اين بيماری در كودكان، ويروسهايی است كه از طريق هوا، يا تماس با مدفوع آلوده منتقل میشود.
- مصرف مسهلهای قوی
- تغيير در باكتریهايی كه معمولاً در رودهها وجود دارند.
- وجود سموم شيميايي در بعضي گياهان، غذاهای دريايی يا غذاهای آلوده
- مسموميت با فلزات سنگين
علائم افزايش دهنده خطر
- افراد بالای ۶۰ سال
- نوزادان يا شير خوران
- رژيم غذايي نامناسب
- سوء مصرف الكل
- مصرف داروهايی مثل آسپرين يا داروهای ضد التهابي غير استروئيدی، آنتیبيوتيکها، مسهلها، داروهای كورتيزنی يا كافئين
- مسافرت به مناطق نامناسب از نظر بهداشتی
علائم بيماری
- اسهال كه میتواند از روزانه ۳-۲ بار اجابت مزاج شل تا تعداد زيادی اجابت مزاج آبكی متغير باشد.
- استفراغ بی اشتهايی
- درد شكم يا حساس بودن شكم هنگام لمس
- ضعف
- تب
- تهوع
- دل پيچه
درمان
اصول كلی
- اقدامات تشخيص ممكن است شامل آزمايش خون و مدفوع باشد.
- درمان معمولا حمايتی است (استراحت، مايعات)
- موارد ضعيف نياز به بستري ندارد و در منزل درمان میشوند.
- لزومی ندارد افرادی كه گاستروآنتريت دارند از بقيه جدا شوند.
- بستری شدن در صورتی كه كم آبی شديد باشد است.
داروها
اصل اول درمان همان درمان كم آبی است. معمولاً هيچ دارويی مورد نياز نيست؛ استفاده از آنتیبيوتيکها در بيشتر اسهالها ضرورتی ندارد؛ حتی عوارض هم ايجاد میكند. چون بيشتر عوامل اسهالها ويروسها هستند كه آنتیبيوتيکها روی آنها بیتاثير است و بسياری از باكتریها هم به درمان نياز ندارد و تعداد محدودی از باكتریها با آنتی بيوتيک ها درمان میشوند، اما در ۲ مورد بايد از آنتیبيوتيکها استفاده كرد:
- اسهال خونی
- وبا
اگر اسهال شديد و يا طولانی مدت باشد، امكان دارد از داروهای ضد تهوع و ضد اسهال استفاده شود. بعضی از داروهای ضد اسهال ممكن است باعث طولانی شدن اسهال و ناراحتی بيشتر شوند، اما داروهايی كه به داروهای ضد اسهال موسوم شدهاند و اكثراً داروهای “اپيوئيد” هستند (ديفنوكسيلات و …) و يا داروهايی كه حركت روده را كاهش میدهند، در اسهال حاد و ميكروبی اطفال و شيرخواران ممنوع است، زيرا عوارض جبران ناپذيری دارد و باعث مسموميت میشود و همين طور فلج روده را در پی دارد كه فلج روده فرصتی را برای تكثير باكتریها ايجاد میكند و اسهال ساده را به يک اسهال مهاجم تبديل میكند.
فعاليت
تازمانی كه تهوع، استفراغ، اسهال و تب برطرف نشده باشند، در رختخواب استراحت كنيد.
رژيم غذايی
به طوركلی:
- مرتبا قطعات يخ بمكيد يا مقدار كمی از مايعات رقيق بنوشيد.
- پس از متوقف شدن اسهال و استفراغ، مقادير كمی مايعات رقيق مثل چای و سوپ رقيق يا ژلاتين بنوشيد.
- اگر تا ۱۲ ساعت با مايعات مشكلی پيش نيامد، مقدار كمی از غذاهای نرم مثل غلات، برنج، تخم مرغ يا سيب زمينی پخته شده و ماست بخوريد.
- اگرتا ۳-۲ روز باغذاهای نرم مشكلي پيش نيامد، ترجيحا رژيم عادی خود را از سر بگيريد و از خوردن و آشاميدن موارد زير تا چند روز بعد خودداری كنيد: الكل، غذاهای پر ادويه (پيتزا، اسپاگتی، پياز)، سس و گوشت، سبزيجات و ميوههای خام، سس سالاد، قهوه و شير.
رژيم غذايی برای شيرخوارگان
- روز اول: در ۲۴ ساعت اول به كودک شير ندهيد؛ به جای آن در فواصل منظم محلول جايگزين آب بدن بدهيد.
- روز دوم: در هر نوبت غذا دادن، محلولی متشكل از دو قسمت محلول جايگزين آب بدن و دو قسمت شير بدهيد.
- روز سوم: كودک قاعدتا بايد بهبود كامل يافته باشد و میتوان روال عادی غذا را از سرگرفت.
رژيم غذايی در كودكان سنين بالاتر
- روز اول: محلول جايگزين آب بدن به جای شير و يا آب ميوه رقيق شده بدون شكر
- روز دوم: پوره ميوه بدون شكر و پوره سبزيجات
- روز سوم: مرغ و سوپ؛ میتوان شير دادن را شروع كرد.
- روز چهارم: نان، بيسكوئيت، تخم مرغ، گوشت و ماهی را به رژيم غذايی اضافه كنيد.
- روز پنجم: كودک بهبود يافته و رژيم غذايی را از سر بگيريد.
پيشگيری
پيشگيری هميشه مقدم بر درمان است.
- در فصل گرم سال در خصوص شير خواران ما تاكيد بر شير مادر به آنان داريم؛ به ويژه در ۶ ماه اول. شير مادر تا حد زيادی میتواند جلوی بيماریهای عفونی مانند اسهال و استفراغ را بگيرد.
- در فصل گرم سال، غذا بايد تازه تهيه شود و مخصوصاً غذای بچهها را بيرون از يخچال نگذاريم.
- از مصرف غذاهای مشكوک كه بيرون فروخته میشوند اجتناب كنيم.
- غذاهای آماده بخصوص سوسيس ساندويچ نبايد زياد به بچهها داده شود.
- بستنی در اين فصل زياد مصرف میشود؛ به همين دليل پاستوريزه بودن بستنی بسيار مهم است.
- مسافرتها در تابستان زياد است و بايد از مصرف يخهای آلوده خودداری كرده از يخ بصورت غير مستقيم براي خنک كردن آب و نوشابه استفاده كرده؛ يعنی بطری آب را لابه لای يخ بگذاريم، نه يخ را در ليوان آب بيندازيم.
- اگر در مواردی به آلودگی آب مشكوک شديم آب را ۱۵-۱۰ دقيقه بجوشانيم.
- ميوه های اين فصل قابليت شستشوی بالايي ندارند و پوست آنها كنده نمیشود، مثل توت فرنگی، زرد آلو ،گيلاس؛ به همين دليل ممكن است بعد از شستشو به طور ثانويه دچار آلودگی شوند. ما خوراندن اين ميوه ها را به نوزادان زير يكسال اصلاً توصيه نمیكنيم و خوردن آنها برای كودكان بزرگتر هم با احتياط توصيه میشود.
- نكته ديگر كه در فصل گرما قابل توجه است، اينكه گرمازدگی میتواند سبب بروز اسهال و استفراغ شود. ما توصيه میكنيم كودكان زير يک سال را در ساعتهای گرم در طول روز (۹ صبح تا ۶ بعد از ظهر) بيرون نياوريد و اگر مجبور بوديد، برای آنان يک مكان با سايه مناسب آماده كنيد و در آفتاب بچهها را نگهداری كنيد و مايعات سالم هم همراه داشته باشيد.
- اگر شما يا يكي از اطرافيان شما به اسهال و استفراغ مبتلا بود، دستهايتان را مرتب بشوييد.
- هنگام آماده كردن غذا، بهداشت را رعايت كنيد.
- هر چقدر كه میتوانيد از علل و عوامل خطر اجتناب كنيد.
حال اگر مادری به امكانات اوليه درمانی دسترسی نداشته باشد اولين قدم چيست؟
- رعايت بهداشت
- به هيچ وجه …. استراحت ندهد (چيزي كه در قديم مرسوم بود و شير و مايعات به كودک نمیدادند) و مايعات را فراوان به كودک بخورانيد. در بدترين شرايط اسهال، هنوز ۷۰-۶۰% مواد غذایی جذب میشوند حتی اگر تغذيه، اسهال را تشديد میكند، ولی به دليل جلوگيری از سوء تغذيه مهم میباشد، بنابراين بايد دفعات تغذيه را زياد كرد.
- اگر استفراغ مانع تغذيه میشود بايد با حجم كم و دفعات زياد به بچه ها مايعات داد كه خودش مانع از استفراغ میشود.
- تركيبي از ORS كه در منزل هم قابل تهيه است. (تركيبي از شكر، نمک و آب)
- دادن مايعات محلی مانند دوغ و چای
علائم كم آبی شامل:
- تشنگی بيش از حد
- ولع زياد نسبت به آب
- بی حالی يا بی قراری
- چشمهای گود افتاده
- گريه بدون اشک
- ….. فوقانی فرورفته
- دهان خشكيده
- كم شدن ادرار و پوست خيلي چروكيده
میباشد كه مادر بايد اين علائم را بشناسد و سريعتر اقدامات لازم را انجام دهد.
